Nederland in Oorlog ( in foto's )

Landbouwingenieur Pieter Stallinga, woonachtig op de Groningerstraatweg 102, maakt op zondag 15 april een serie unieke kleurenfoto’s van de binnenkomst van de Canadese bevrijders.

Die bevrijders die op 15 april euforisch worden toegejuicht, maken deel uit van het 3e verkenningssquadron van het Canadese legerkorps de Royal Canadian Dragoons (RCD). De RCD zijn enkele dagen eerder begonnen met een opmars naar het noorden. In Friesland staan ze in nauw contact met het verzet dat hen precies op de hoogte weet te houden van de activiteiten van de bezetters.

Opvallend detail op deze foto, een van de zeldzame kleurenfoto’s uit de oorlogstijd, is de lantaarnpaal. De bovenkant is wegens de verduisteringsvoorschriften gedemonteerd. Om het nutteloze van de paal enigszins te compenseren is de onderkant witgeschilderd.

Het verkenningssquadron van de RCD viert nog elk jaar een ‘Leeuwarden dag’ ter herinnering aan de bevrijding van de stad die door hen werd ingeluid.

Van 17 tot 25 september 1944 vond Operatie Market Garden plaats. De stad Arnhem kwam zwaar onder vuur te liggen en inwoners vluchtten direct de stad uit. Generalfeldmarschall Walter Model gelastte vervolgens dat op 25 september om 20.00 uur de gehele burgerbevolking van Arnhem om militaire redenen geëvacueerd moest zijn. Slechts een enkeling die een specifieke taak vervulde, kreeg toestemming te blijven. Waarvoor gevreesd werd, gebeurde vervolgens. De Duitsers gaven opdracht woningen te plunderen. Niets was veilig: huisraad, kleding en voedsel werd afgevoerd naar Duitsland. In die maanden bezorgde het verzet fotograaf Pieter de Booys een vervalst persoonsbewijs en de functie van controleur van de waterleidingen, compleet met een witte band met hakenkruis. De Booys kreeg van de ondergrondse het verzoek om de plunderingen van de stad door de Duitsers vast te leggen. Vanuit een woning in de Mauvestraat fotografeert De Booys het roven door een Duits bergingscommando.

In de avond van 22 maart 1944 vallen Mosquito’s van het 105e Squadron Royal Air Force de ‘Fliegerhorst Leeuwarden’ aan. Meerdere bommen missen hun doel en komen o.a. in de Wijbrand de Geeststraat te Leeuwarden terecht. Er wordt aanzienlijke schade aangericht en er vallen dodelijke slachtoffers. Jaren doet het verhaal in de Friese hoofdstad de ronde dat de projectielen door een Duits vliegtuig zijn afgeworpen. Er wordt namelijk een voorwerp gevonden, waarop een adelaar en een hakenkruis staan. Recentelijk is vastgesteld dat dit een voorwerp afkomstig is van een gehaktmolen. In één van de getroffen gebouwen was namelijk een slagerij gevestigd.

Een uitzonderlijke kleurenfoto op een voorjaarsdag in 1941. Passagiers steken de IJsselbrug over naar de stad Kampen. Dat het oorlog is, blijkt uit het grote bord dat aangeeft dat Duitse voertuigen voorrang hebben. Er vindt een controle plaats op de brug, mogelijk op persoonsbewijzen, die vanaf april 1941 verplicht waren voor alle Nederlanders van 15 jaar en ouder. Een geüniformeerde politieman staat vriendelijk toe te kijken. De beide bakfietsen duiden erop dat er werk aan de winkel is. Boerenwagens tot 4000 kilo steken de brug nog over, aldus het waarschuwingsbord.

Na de in Friesland massaal opgevolgde melkstaking van april/mei 1943 verstevigt de bezetter zijn greep op de samenleving door onder andere de aanvoerwegen naar de stad af te sluiten. Daarvoor worden versperringen aangebracht, grote betonnen blokken van zo’n twee meter breed en hoog. De doorgang, net breed genoeg voor een vrachtwagen, is schuin op de rijrichting geplaatst waardoor er stapvoets gereden moet worden.

De obstakels, die in de volksmond de naam ‘Mauer-muur’ krijgen, worden geplaatst op de Groningerstraatweg, de Overijsselschestraatweg, de Lekkumerweg en de Harlingerstraatweg, waar zelfs twee komen, een ter hoogte van de Rooms Katholieke begraafplaats en een bij Marssum.

Op de foto de kleine Henk de Lange uit Huizum, onbekommerd spelend met een autootje bij de Mauer-muur die de Overijsselschestraatweg ter hoogte van de huidige brug over het Van Harinxmakanaal afsluit.

Na hun komst op 15 april 1945 breken de Canadezen de Mauer-muren rond de stad vrijwel direct af om de doorgang van hun eigen materieel niet te belemmeren.